Synlett 2012; 23(17): 2435-2448
DOI: 10.1055/s-0032-1317158
account
© Georg Thieme Verlag Stuttgart · New York

Organic Chemistry of DNA Functionalization; Chromophores as DNA Base Substitutes versus DNA Base/2′-Modifications

Wolfgang Schmucker
Institute of Organic Chemistry, Karlsruhe Institute of Technology, Fritz-Haber-Weg 6, 76131 Karlsruhe, Germany, Fax: +49(721)60844825   Email: wagenknecht@kit.edu
,
Hans-Achim Wagenknecht*
Institute of Organic Chemistry, Karlsruhe Institute of Technology, Fritz-Haber-Weg 6, 76131 Karlsruhe, Germany, Fax: +49(721)60844825   Email: wagenknecht@kit.edu
› Author Affiliations
Further Information

Publication History

Received: 22 June 2012

Accepted after revision: 01 August 2012

Publication Date:
10 September 2012 (online)


Abstract

Nucleic acids are suitable scaffolds for the precise arrangement of different kinds of artificial functionalities inside or along the double helix. In this account, we summarize our synthetic efforts over the last ten years to modify DNA chemically with organic chromophores, fluorescent probes, and metal-ion ligands. We used three different approaches: (i) replacement of DNA bases (substitutes/surrogates), (ii) modifications of DNA bases (mainly 2′-deoxyuridine), and (iii) sugar modifications at the 2′-position. The first two types of modifications were achieved mainly by the DNA building block approach, whereas the latter type is based on postsynthetic methodologies. The different synthetic concepts are described and the influence of representative modifications on the melting temperature is compared.

 
  • References

    • 1a Wagenknecht H.-A. Angew. Chem. Int. Ed. 2003; 42: 3204
    • 1b Wilner OI, Willner I. Chem. Rev. 2012; 112: 2528
    • 1c Raemdonck K, Remaut K, Lucas B, Sanders N, Demeester J, Smedt SC. D. Biochemistry 2006; 45: 10614
  • 2 Sinkeldam RW, Greco NJ, Tor Y. Chem. Rev. 2010; 110: 2579
  • 3 McLaughlin CK, Hamblin GS, Sleiman HF. Chem. Soc. Rev. 2011; 40: 5647
  • 4 Stulz E, Clever G, Shionoya M, Mao C. Chem. Soc. Rev. 2011; 40: 5633
    • 5a Malinowski VL, Wenger D, Häner R. Chem. Soc. Rev. 2010; 39: 410
    • 5b Varghese R, Wagenknecht H.-A. Chem. Commun. 2009; 2615
  • 6 Bandy TJ, Brewer A, Burns JR, Marth G, ThaoNguyen N, Stulz E. Chem. Soc. Rev. 2011; 40: 138
    • 7a Hofmeier H, Schubert US. Chem. Commun. 2005; 2423
    • 7b Ajayaghosh A, George SJ, Schenning AP. H. J. Top. Curr. Chem. 2005; 258: 83
    • 7c Hoeben FJ. M, Jonkheijm P, Meijer EW, Schenning AP. H. J. Chem. Rev. 2005; 105: 1491
    • 8a Kaihatsu K, Janowski BA, Corey DR. Chem. Biol. 2004; 11: 749
    • 8b Nielsen PE. Curr. Opin. Biotechnol. 2001; 12: 16
    • 8c Uhlmann E, Peyman A, Breipohl G, Will DW. Angew. Chem. Int. Ed. 1998; 37: 2796
    • 8d Kranz DP, Griesbeck AG, Alle R, Perez-Ruiz P, Neudörfl JM, Meerholz K, Schmalz H.-G. Angew. Chem. Int. Ed. 2012; 51: 6000
  • 9 Lee JW, Jung M, Rosania GR, Chang Y.-T. Chem. Commun. 2003; 1852
    • 10a Vilaivan C, Srisuwannaket C, Ananthanawat C, Suparpprom C, Kawakami J, Yamaguchi Y, Tanaka Y, Vilaivan T. Artificial DNA: PNA & XNA 2011; 2: 50
    • 10b Mansawat W, Vilaivan C, Balazs A, Aitken DJ, Vilaivan T. Org. Lett. 2012; 14: 1440
  • 11 Seeman NC. Chem. Biol. 2003; 10: 1151
    • 12a Seeman NC. Nano Lett. 2010; 10: 1971
    • 12b Simmel FC. Angew. Chem. Int. Ed. 2008; 47: 5884
    • 13a Rothemund PW. K. Nature 2006; 440: 297
    • 13b Sacca B, Niemeyer CM. Angew. Chem. Int. Ed. 2012; 51: 58
  • 14 Weisbrod SH, Marx A. Chem. Commun. 2008; 5675
    • 15a Beaucage SL, Caruthers MH. Tetrahedron Lett. 1981; 22: 1859
    • 15b Reese CB. Org. Biomol. Chem. 2005; 3: 3851
    • 15c Schilling CI, Jung N, Biskup M, Schepers U, Bräse S. Chem. Soc. Rev. 2011; 40: 4840
    • 16a El-Sagheer AH, Brown T. Chem. Soc. Rev. 2010; 39: 1388
    • 16b Gramlich PM, Wirges CT, Manetto A, Carell T. Angew. Chem. Int. Ed. 2008; 47: 8350
  • 17 Ostergaard ME, Hrdlicka PJ. Chem. Soc. Rev. 2011; 40: 5771
  • 18 Teo YN, Wilson JN, Kool ET. Chem. Eur. J. 2009; 15: 11551
    • 19a Clever GH, Shionoya M. Coord. Chem. Rev. 2010; 254: 2391
    • 19b Clever G, Kaul C, Carell T. Angew. Chem. Int. Ed. 2007; 46: 6226
  • 20 Samain F, Ghosh S, Teo YN, Kool ET. Angew. Chem. Int. Ed. 2010; 49: 7025
    • 21a Dragan AI, Pavlovic R, McGivney JB, Casas-Finet JR, Bishop ES, Strouse RJ, Schenerman MA, Geddes CD. J. Fluoresc. 2010; 20: 657
    • 21b Diercks A, Miannay F.-A, Gaied NB, Preus S, Björck M, Brown T, Wilhelmsson LM. Chem. Eur. J. 2012; 18: 5987
    • 21c Venkatesan N, Seo YJ, Kim BH. Chem. Soc. Rev. 2008; 37: 648
    • 22a Müller M, Kusebauch B, Liang G, Beadry CM, Trauner D, Hertweck C. Angew. Chem. Int. Ed. 2006; 45: 7835
    • 22b Tanaka K, Fukase K, Katsumura S. Synlett 2011; 2115
    • 22c Tonelli A, Tedeschi T, Germini A, Sforza S, Corradini R, Medici MC, Chezzi C, Marchelli R. Mol. Biosyst. 2011; 7: 1684
    • 22d Torres AG, Fabiani MM, Vigorito E, Williams D, Al-Obaidi N, Wojciechowski F, Hudson RE, Seitz O, Gait MJ. Nucleic Acids Res. 2012; 40: 2152
    • 22e Kam Y, Rubinstein A, Nissan A, Halle D, Yavin E. Mol. Pharmaceutics 2012; 9: 685
  • 23 Rye HS, Glazer A. Nucleic Acids Res. 1995; 23: 1215
    • 24a Tanaka K, Tengeiji A, Kato T, Toyama N, Shionoya M. Science 2003; 299: 1212
    • 24b Clever GH, Reitmeier SJ, Carell T, Schiemann O. Angew. Chem. Int. Ed. 2010; 49: 4927
  • 25 Tanaka K, Clever GH, Takezawa Y, Yamada Y, Kaul C, Shionoya M, Carell T. Nature Nanotechnol. 2006; 1: 190
  • 26 Kauk C, Müller M, Wagner M, Schneider S, Carell T. Nature Chem. 2011; 3: 794
    • 27a Benner SA. Acc. Chem. Res. 2004; 37: 784
    • 27b Kool ET. Chem. Rev. 1997; 97: 1473
    • 27c Kool ET. Acc. Chem. Res. 2002; 35: 936
    • 27d Kool ET, Morales JC, Guckian KM. Angew. Chem. Int. Ed. 2000; 39: 990
    • 27e Henry AA, Romesberg FE. Curr. Opin. Chem. Biol. 2003; 7: 727
    • 27f Hirao I. Curr. Opin. Chem. Biol. 2006; 10: 622
    • 27g Krueger AT, Kool ET. Curr. Opin. Chem. Biol. 2007; 11: 588
  • 28 Stambasky J, Hocek M, Kocovsky P. Chem. Rev. 2009; 109: 6729
  • 29 Moran S, Ren RX.-F, Sheils CJ, Rumney 4th SR, Kool ET. Nucleic Acids Res. 1996; 24: 2044
  • 30 Krueger AT, Lu H, Lee AH. F, Kool ET. Acc. Chem. Res. 2007; 40: 141
  • 31 Amann N, Wagenknecht H.-A. Tetrahedron Lett. 2003; 44: 1685
  • 32 Hashmi SA. N, Hu X, Immoos CE, Lee SJ, Grinstaff MW. Org. Lett. 2002; 4: 4571
  • 33 Barbaric J, Wanninger-Weiß C, Wagenknecht H.-A. Eur. J. Org. Chem. 2009; 364
  • 34 Weinberger M, Wagenknecht H.-A. Synthesis 2012; 44: 648
  • 35 Hoffer M. Chem. Ber. 1960; 93: 2777
  • 36 Ehrenschwender T., Schmucker W., Wellner C., Augenstein T., Breher F., Wagenknecht H.-A.; in preparation
  • 37 Satzger H, Schmidt B, Root C, Zinth W, Fierz B, Krieger F, Kiefhaber T, Gilch P. J. Phys. Chem. A 2004; 108: 10072
  • 38 Takada T, Otsuka Y, Nakamura M, Yamana K. Bioorg. Med. Chem. 2011; 19: 6881
  • 39 Brotschi C, Häberli A, Leumann CJ. Angew. Chem. Int. Ed. 2001; 40: 3012
  • 40 Hainke S, Seitz O. Angew. Chem. Int. Ed. 2009; 48: 8250
  • 41 Fiebig T. J. Phys. Chem. B 2009; 113: 9348
  • 42 Zhang L, Meggers E. J. Am. Chem. Soc. 2004; 127: 74
  • 43 Zhang L, Peritz AE, Carroll PJ, Meggers E. Synthesis 2006; 645
  • 44 Schlegel MK, Xie X, Zhang L, Meggers E. Angew. Chem. Int. Ed. 2009; 48: 960
    • 45a Filichev VV, Christensen UB, Pedersen EB, Babu BR, Wengel J. ChemBioChem 2004; 5: 1673
    • 45b Filichev VY, Astakhova IV, Malakhov AD, Korshun VA, Pedersen EB. Chem. Eur. J. 2008; 14: 9968
  • 46 Huber R, Amann N, Wagenknecht H.-A. J. Org. Chem. 2004; 69: 744
  • 47 Wagner C, Wagenknecht H.-A. Org. Biomol. Chem. 2008; 6: 48
  • 48 Valis L, Wagenknecht H.-A. Synlett 2007; 2111
    • 49a Kashida H, Tanaka M, Baba S, Sakamoto T, Kawai G, Asanuma H, Komiyama M. Chem. Eur. J. 2006; 12: 777
    • 49b Asanuma H, Kashida H, Liang X, Komiyama M. Chem. Commun. 2003; 1536
  • 50 Wanninger C, Wagenknecht H.-A. Synlett 2006; 2051
  • 51 Kashida H, Murayama K, Toda T, Asanuma H. Angew. Chem. Int. Ed. 2011; 50: 1285
  • 52 Langenegger SM, Häner R. ChemBioChem 2005; 6: 2149
  • 53 Loudet A, Burgess K. Chem. Rev. 2007; 107: 4891
  • 54 Mishra A, Behera RK, Mishra BK, Behera GB. Chem. Rev. 2000; 100: 1973
  • 55 Ehrenschwender T, Wagenknecht H.-A. J. Org. Chem. 2011; 76: 2301
  • 56 Glazer AN, Rye HS. Nature 1992; 359: 859
  • 57 Köhler O, Jarikote DV, Seitz O. ChemBioChem 2005; 6: 69
  • 58 Menacher F, Rubner M, Berndl S, Wagenknecht H.-A. J. Org. Chem. 2008; 73: 4263
  • 59 Holzhauser C, Berndl S, Menacher F, Breunig M, Göpferich A, Wagenknecht H.-A. Eur. J. Org. Chem. 2010; 1239
  • 60 Lin S, Ischay MA, Fry CG, Yoon TP. J. Am. Chem. Soc. 2011; 133: 19350
  • 61 Yoon TP, Ischay MA, Du J. Nature Chem. 2010; 2: 527
    • 62a Leconte AM, Matsuda S, Romesberg FE. J. Am. Chem. Soc. 2006; 128: 6780
    • 62b Johar Z, Zahn A, Leumann CJ, Jaun B. Chem. Eur. J. 2008; 14: 1080
    • 62c Langenegger SM, Häner R. Chem. Commun. 2004; 2792
  • 63 Asanuma H, Fujii T, Kato T, Kashida H. J. Photochem. Photobiol., C 2012; 13: 124
  • 64 Holzhauser C, Wagenknecht H.-A. Angew. Chem. Int. Ed. 2011; 50: 7268
  • 65 Tyagi S, Marras SA. E, Kramer FR. Nature Biotechnol. 2000; 18: 1191
    • 66a Johansson MK, Fidder H, Dick D, Cook RM. J. Am. Chem. Soc. 2002; 124: 6950
    • 66b Johansson MK, Cook RM. Chem. Eur. J. 2003; 9: 3466
    • 67a Würthner F. Chem. Commun. 2004; 1564
    • 67b Langhals H, Saulich S. Chem. Eur. J. 2002; 8: 5630
    • 67c Weil T, Vosch T, Hofkens J, Peneva K, Müllen K. Angew. Chem. Int. Ed. 2010; 49: 9068
  • 68 Zheng Y, Long H, Schatz GC, Lewis FD. Chem. Commun. 2006; 3830
  • 69 Zeidan TA, Carmieli R, Kelley RF, Wilson TM, Lewis FD, Wasielewski MR. J. Am. Chem. Soc. 2008; 130: 13945
  • 70 Biner SM, Kummer D, Malinovskii VL, Häner R. Org. Biomol. Chem. 2011; 9: 2628
  • 71 Zeidan TA, Hariharan M, Siegmund K, Lewis FD. Photochem. Photobiol. Sci. 2010; 9: 916
    • 72a Bevers S, Schutte S, McLaughlin LW. J. Am. Chem. Soc. 2000; 122: 5905
    • 72b Rahe N, Rinn C, Carell T. Chem. Commun. 2003; 2120
    • 72c Wang W, Li L.-S, Helms G, Zhou H.-H, Li AD. Q. J. Am. Chem. Soc. 2003; 125: 1120
    • 72d Wang W, Wan W, Zhou H.-H, Niu S, Liu AD. Q. J. Am. Chem. Soc. 2003; 125: 5248
    • 72e Clark AE, Qin C, Li AD. Q. J. Am. Chem. Soc. 2007; 129: 7586
    • 73a Abdalla MA, Bayer J, Rädler JO, Müllen K. Angew. Chem. Int. Ed. 2004; 43: 3967
    • 73b Cordes T, Vogelsang J, Anaya M, Spagnuolo C, Gietl A, Summerer W, Herrmann A, Müllen K, Tinnefeld P. J. Am. Chem. Soc. 2010; 132: 2404
  • 74 Wagner C, Wagenknecht H.-A. Org. Lett. 2006; 8: 4191
  • 75 Baumstark D, Wagenknecht H.-A. Angew. Chem. Int. Ed. 2008; 47: 2652
  • 76 Menacher F, Wagenknecht H.-A. Photochem. Photobiol. Sci. 2011; 10: 1275
  • 77 Baumstark D, Wagenknecht H.-A. Chem. Eur. J. 2008; 14: 6640
  • 78 Menacher F, Stepanenko V, Würthner F, Wagenknecht H.-A. Chem. Eur. J. 2011; 17: 6683
    • 79a Hariharan M, Zheng Y, Long H, Zeidan TA, Schatz GC, Vura-Weis J, Wasielewski MR, Zuo X, Tiede DM, Lewis FD. J. Am. Chem. Soc. 2009; 131: 5920
    • 79b Neelakandan PP, Pan Z, Hariharan M, Zheng Y, Weissman H, Rybtchinski B, Lewis FD. J. Am. Chem. Soc. 2010; 132: 15808
  • 80 Menacher F, Wagenknecht H.-A. Eur. J. Org. Chem. 2011; 4564
  • 81 Wojczewski C, Stolze K, Engels JW. Synlett 1999; 1667
  • 82 Wanninger-Weiß C, Pasquale FD, Ehrenschwender T, Marx A, Wagenknecht H.-A. Chem. Commun. 2008; 1443
  • 83 Wang Y, Haze O, Dinnocenzo JP, Farid S, Farid RS, Gould IR. J. Org. Chem. 2007; 72: 6970
  • 84 Miyaura N, Suzuki A. Chem. Rev. 1995; 95: 2457
  • 85 Mayer E, Valis L, Huber R, Amann N, Wagenknecht H.-A. Synthesis 2003; 2335
  • 86 Wagner C, Wagenknecht H.-A. Chem. Eur. J. 2005; 11: 1871
  • 87 Netzel TL, Nafisi K, Headrick J, Eaton BE. J. Phys. Chem. 1995; 99: 17948
  • 88 Wanninger-Weiß C, Wagenknecht H.-A. Eur. J. Org. Chem. 2008; 64
  • 89 Coventry DN, Batsanov AS, Goeta AE, Howard JA. K, Marder TB, Perutz RN. Chem. Commun. 2005; 2172
    • 90a Raytchev M, Mayer E, Amann N, Wagenknecht H.-A, Fiebig T. ChemPhysChem 2004; 5: 706
    • 90b Kaden P, Mayer-Enthart E, Trifonov A, Fiebig T, Wagenknecht H.-A. Angew. Chem. Int. Ed. 2005; 44: 1637
    • 91a Mayer-Enthart E, Wagenknecht H.-A. Angew. Chem. Int. Ed. 2006; 3372
    • 91b Mayer-Enthart E, Wagner C, Barbaric J, Wagenknecht H.-A. Tetrahedron 2007; 63: 3434
    • 92a Malinovskii VL, Nussbaumer AL, Häner R. Angew. Chem. Int. Ed. 2012; 51: 4905
    • 92b Nakamura M, Ohtoshi Y, Yamana K. Chem. Commun. 2005; 5163
  • 93 Ehrenschwender T, Wagenknecht H.-A. Synthesis 2008; 3657
  • 94 Valis L, Mayer-Enthart E, Wagenknecht H.-A. Bioorg. Med. Chem. Lett. 2006; 16: 3184
  • 95 Ulrich G, Ziessel R, Harriman A. Angew. Chem. Int. Ed. 2008; 47: 1184
  • 96 Trifonov A, Raytchev M, Buchvarov I, Rist M, Barbaric J, Wagenknecht H.-A, Fiebig T. J. Phys. Chem. B 2005; 109: 19490
  • 97 Sonogashira K. J. Organomet. Chem. 2002; 653: 46
  • 98 Varghese R, Wagenknecht H.-A. Chem. Eur. J. 2009; 15: 9307
    • 99a Varghese R, Gajula PK, Chakraborty TK, Wagenknecht H.-A. Synlett 2009; 3253
    • 99b Varghese R, Wagenknecht H.-A. Org. Biomol. Chem. 2010; 8: 526
  • 100 Ehrenschwender T, Barth A, Puchta H, Wagenknecht H.-A. Org. Biomol. Chem. 2012; 10: 46
  • 101 Varghese R, Wagenknecht H.-A. Chem. Eur. J. 2010; 16: 9040
  • 102 Teo YN, Wilson JN, Kool ET. J. Am. Chem. Soc. 2009; 131: 3923
  • 103 Barbaric J, Wagenknecht H.-A. Org. Biomol. Chem. 2006; 4: 2088
  • 104 Sletten EM, Bertozzi CR. Angew. Chem. Int. Ed. 2009; 48: 6974
    • 105a Khan SI, Grinstaff MW. J. Am. Chem. Soc. 1999; 121: 4704
    • 105b Rist M, Amann N, Wagenknecht H.-A. Eur. J. Org. Chem. 2003; 2498
  • 106 Mayer E, Valis L, Wagner C, Rist M, Amann N, Wagenknecht H.-A. ChemBioChem 2004; 5: 865
  • 107 Wagner C, Rist M, Mayer-Enthart E, Wagenknecht H.-A. Org. Biomol. Chem. 2005; 3: 2062
  • 108 Huisgen R. Angew. Chem. Int. Ed. Engl. 1962; 2: 565
  • 109 Wang Q, Chan TR, Hilgraf R, Fokin VV, Sharpless KB, Finn MG. J. Am. Chem. Soc. 2003; 125: 3192
  • 110 Tornoe CW, Christensen C, Meldal M. J. Org. Chem. 2002; 67: 3057
  • 111 Fauster K, Hartl M, Santner T, Aigner M, Kreutz C, Bister K, Ennifar E, Micura R. ACS Chem. Biol. 2012; 7: 581
  • 112 Beyer C, Wagenknecht H.-A. Chem. Commun. 2010; 46: 2230
  • 113 Berndl S, Herzig N, Kele P, Lachmann D, Li X, Wolfbeis OS, Wagenknecht H.-A. Bioconjugate Chem. 2009; 20: 558
  • 114 Lachmann D, Berndl S, Wolfbeis OS, Wagenknecht H.-A. Beilstein J. Org. Chem. 2010; 6: No. 13
  • 115 Rubner M, Holzhauser C, Bohländer P, Wagenknecht H.-A. Chem. Eur. J. 2012; 18: 1299
  • 116 Beyer C, Wagenknecht H.-A. Synlett 2010; 1371
  • 117 Rubner M, Achatz D, Mader H, Stolwijk J, Wegener J, Harms G, Wolfbeis OS, Wagenknecht H.-A. ChemPlusChem 2012; 77: 129
  • 118 Wenge U, Wagenknecht H.-A. Synthesis 2011; 502
  • 119 Ehrenschwender T, Varga BR, Kele P, Wagenknecht H.-A. Chem. Asian J. 2010; 5: 1761